1. Diễn xuôi thơ

Diễn xuôi thơ tức là không biết ý thơ nên chỉ vin vào câu thơ mà diễn. Đây là lỗi thường gặp nhất khi cảm thụ về nội dung ý nghĩa của đoạn thơ, bài thơ. Nhiều bạn đang "biến hóa" bài thơ thành một bài văn xuôi bằng cách thêm thắt một số từ ngữ của mình. Thậm chí, một số bạn có tài biến hóa sẽ cảm thấy bài văn cảm thụ của mình đã trọn vẹn kết hợp với văn phong mềm mại, uyển chuyển. Rất có thể bạn sẽ ngộ nhận rằng việc cảm thụ cái hay cái đẹp của một bài thơ thật...nhẹ tựa lông hồng.

Ví như, trong bài thơ "Bóng mây", nhà thơ Thanh Hào có viết:

     Hôm nay trời nắng như nung

Mẹ em đi cấy phơi lưng cả ngày.

Ước gì em hóa thành mây

Em che cho mẹ suốt ngày bóng râm.

Đề bài yêu cầu cảm nhận về tình cảm của em nhỏ dành cho mẹ. Và dưới đây là bài văn sau khi được "biến hóa" của một bạn học sinh lớp 4:

Hôm nay, trời oi ả, nóng như thiêu như đốt. Thế nhưng, mẹ vẫn vất vả phơi lưng cày cấy suốt cả ngày để nuôi em nhỏ khôn lớn. Chính vì vậy, em nhỏ đã ước mình có thể trở thành đám mây để có thể che cho mẹ bóng râm mát. Bài thơ cho em thấy em nhỏ rất yêu mẹ.

Bài viết dường như chỉ đang "diễn lại" từng ý thơ, lời thơ. Người đọc vẫn chưa thấy được cái hay, cái đẹp trong trong việc bộc lộ tình cảm của em nhỏ dành cho mẹ. Như vậy, bài viết ngỡ như đã trọn vẹn ấy thực chất vẫn là sự hời hợt trong cách cảm nhận. Cái đẹp của bài thơ chính là ở điều ước ngây thơ, hồn nhiên nhưng rất đỗi chân thành, giản dị của em nhỏ. Từ đó, chúng ta thấy được một tấm lòng hiếu thảo, sự thương yêu tha thiết mà em nhỏ dành cho người mẹ của mình.

2. Đi theo "lối mòn"

Đây là lỗi dễ nhận thấy nhất là ở những đoạn văn, đoạn thơ viết về tình cảm của mẹ, của bà. Ở cấp tiểu học, chúng ta đã khá quen thuộc với các tác phẩm viết về mẹ, về bà, về tình cảm họ dành cho con, cháu. Chính sự quen thuộc ấy lại dẫn đến việc nhiều bạn dễ cảm nhận các tác phẩm na ná nhau. Điều đó gây ra lối mòn trong quá trình cảm thụ và bệnh lười suy nghĩ. Hãy cùng xem hai đề bài sau:

Đề 1. Cho hai đoạn thơ sau:

Lặng rồi cả tiếng con ve

Con ve cũng mệt vì hè nắng oi

Nhà em vẫn tiếng ạ ời

Kẽo cà tiếng võng mẹ ngồi mẹ ru.

(Mẹ - Trần Quốc Minh)

Đề 2.

Thời gian chạy qua tóc mẹ

Một màu trắng đến nôn nao

Lưng mẹ cứ còng dần xuống

Cho con ngày một thêm cao.

(Trong lời mẹ hát – Trương Nam Hương)

Ở mỗi đoạn thơ, đề bài yêu cầu như sau: “Đoạn thơ cho em cảm nhận được điều gì đẹp đẽ về mẹ?”. Bắt gặp đề bài quen thuộc, nhiều bạn không ngần ngại đặt bút:

Đoạn văn 1. Đoạn thơ thứ nhất trong bài “Mẹ” nói về người mẹ ru con ngủ. Từ đó, em thấy được rằng người mẹ rất yêu thương con.

Đoạn văn 2. Đoạn thơ thứ hai trong bài “Trong lời mẹ hát” viết về người mẹ đã già yếu, lưng đã còng xuống để con khôn lớn. Từ đó, đoạn thơ giúp em cảm nhận được tình yêu thương của mẹ dành cho con.

Ở cả hai câu văn trên, dường như người viết chỉ mới nói được cái “ai cũng biết rồi” nhưng lại chưa nói được cái hay trong từng đoạn thơ. Tình yêu thương của mỗi người mẹ dành cho đứa con của mình luôn có một vẻ đẹp riêng. Ở đoạn thơ thứ nhất, người đọc có thể cảm nhận được tình yêu thương sâu sắc ấy qua sự nhẫn nại, kiên trì của người mẹ khi ngồi hát ru con giữa trưa nắng hè oi ả. Còn đoạn thơ thứ hai, hình ảnh đối lập “Lưng mẹ cứ còng dần xuống – Cho con ngày một thêm cao” để làm nổi bật sự hi sinh thầm lặng của mẹ để cho con khôn lớn, trưởng thành.

Bạn thấy đấy, cảm thụ văn học là một chặng đường khá gian nan nhưng nếu bạn biết đào sâu, lắng nghe từng câu chữ thì cũng sẽ không mấy khó khăn để có thể tìm tòi, phát hiện ra cái hay của tác phẩm.

Dương Hằng